Met de stem maakt iedereen geluid, dat vervolgens wordt omgezet in klanken met de tong, gehemelte, kaak en lippen. Het stemgeluid is dus een belangrijk onderdeel om hoorbaar te communiceren met anderen. Een stemstoornis kan deze communicatie met anderen ernstig verstoren. Hierdoor kunnen er ook problemen ontstaan in het uitoefenen van een beroep waarbij spreken een rol speelt. Het verkeerd gebruik maken van de stem is schadelijk voor de stem. Het kan organische veranderingen aan de stem tot gevolg hebben zoals stempoliepen of stembandknobbels.
Heesheid
Het meest voorkomende stemprobleem bij kinderen is heesheid. Dit is vaak het gevolg van het niet goed gebruiken van de stem of het misbruiken van de stem zoals bij gillen, gekke geluiden maken, hard zingen etc. Sommige kinderen groeien over hun heesheid heen als zij in de puberteit komen en hun stembanden veranderen. Het is echter van belang om vast te stellen wat de oorzaak van de heesheid is en of er geen stembandknobbeltjes zijn ontstaan of kunnen worden voorkomen.
Behandeling
Tijdens de therapie wordt inzicht gegeven in de werking van de stembanden en welk gedrag schadelijk is voor de stem. Verder kan het gedrag dat een goede stemwerking in de hand werkt aangeleerd worden.
Overige stemstoornissen
Een stemstoornis kan zich op verschillende manieren uiten. De stem kan hees, schor of krakerig zijn, maar kan ook helemaal wegvallen. Verschillende klachten zoals keelpijn en vermoeidheid na het spreken kunnen optreden. Dergelijke klachten kunnen weer leiden tot verkeerd stemgedrag, waardoor er nieuwe klachten ontstaan. Als er afwijkingen aan de stembanden zijn dan heeft dit invloed op de trilling van de stembanden. Dit uit zich meestal in de vorm van heesheid of schorheid. Er zijn verschillende soorten oorzaken die kunnen leiden tot een afwijkend trillingspatroon van de stembanden zoals:
- verkoudheden, virale of bacteriële infecties en allergieën;
- stemmisbruik (het overmatig gebruik van alcohol, het blootstaan aan schadelijke stoffen, het veelvuldig hard praten, zingen of schreeuwen).
Stemmisbruik kan leiden tot stembandknobbels. Zwellingen op de stembanden (zoals bijvoorbeeld poliepen ) zijn niet wenselijk, maar zijn verder niet schadelijk voor de gezondheid. Echter stembandkanker is dat wel. Aangezien aan de buitenkant niet te zien of te horen is wat voor zwelling het betreft is het belangrijk dat de KNO-arts uitsluitsel biedt.
In de situatie dat er een neurologisch defect optreedt en de stemband(en) deels of geheel verlamd is (zijn), ook dan heeft dit grote gevolgen voor het stemgeluid. Ook hier is de betrokkenheid ven een neuroloog of KNO-arts uiteraard van belang.
Tot slot zijn er mensen die hun stem verkeerd gebruiken. Tijdens de stembandsluiting kan er bijvoorbeeld te veel of te weinig kracht gezet worden, waardoor de stembandsluiting niet optimaal is. Dit is van invloed op het stemgeluid. Daarnaast kan de adem-/stemkoppeling (LINK) verstoord zijn. De adem is de bron van het stemgeluid, zonder ademstroom kan er geen geluid geproduceerd worden. Een goede koppeling tussen de uitademingstroom en de stemgeving is noodzakelijk om op een effectieve en niet schadelijke wijze stem te geven. Verder kunnen de emotionele en de psychische gesteldheid eveneens van invloed zijn op de stemgeving. Daarom worden deze aspecten tot op zekere hoogte ook in het onderzoek en therapie betrokken.
In alle bovengenoemde voorbeelden waar het gebruik van de stem verstoord is, kan de logopedist een rol spelen.
Behandeling
De invulling van de therapie is afhankelijk van de aard en de ernst van de stemproblemen maar ook van de persoon zelf. In de therapie komen naast stemtechnische aspecten ook de persoonlijke aspecten van de stem aan bod. Wat betekent het stemprobleem voor mij persoonlijk en wat voor mijn omgeving? Hoe belast ik mijn stem en welke invloed kan ik zelf uitoefenen om mijn stem effectief te gebruiken en verstandig te belasten?